Η Αρχαία Νεμέα συνδέεται μυθολογικά με τον πρώτο άθλο του Ηρακλή και το μύθο του Οφέλτη που αποδείχτηκε ο κακός οιωνός της εκστρατείας των "Επτά επί Θήβας".
Σύμφωνα με το μύθο ο Οφέλτης, γιος του βασιλιά Λυκούργου και της Ευριδίκης, τοποθετήθηκε από την τροφό του Υψιπύλη σε ένα λίκνο από άγριο σέλινο. Εκεί το βρέφος βρήκε το θάνατο από δάγκωμα φιδιού, όταν οι «Επτά επί Θήβας» περνούσαν από τη Νεμέα πηγαίνοντας στη Βοιωτία.
Οι Επτά στρατηγοί συντετριμμένοι από το θάνατο του μικρού Οφέλτη και προκειμένου να εξευμενίσουν τους θεούς θέσπισαν τα Νέμεα, αγώνες προς τιμή του νεκρού.
Τα Νέμεα
Τα Νέμεα ξεκίνησαν να τελούνται το 573 π.Χ. και διεξάγονταν κάθε δύο χρόνια, τη δεύτερη πανσέληνο μετά το θερινό ηλιοστάσιο. Η διάρκειά τους εικάζεται ότι ήταν πέντε ημέρες και θεωρούνταν από τους σπουδαιότερους αγώνες στην Ελλάδα μαζί με τους αγώνες της Ολυμπίας, των Δελφών και της Ισθμίας. Πολλές από τις ωδές του ποιητή Πίνδαρου είναι αφιερωμένες στους νικητές των Νέμεων.
Η πένθιμη άποψη των αγώνων εκφραζόταν κατά τους ιστορικούς χρόνους με το στεφάνι της νίκης από άγριο σέλινο, τα μαύρα ενδύματα που φορούσαν οι κριτές και το άλσος από κυπαρίσσια που περιέβαλε το ναό του Δία. Ο ναός που χρονολογείται τον 4ο π.Χ. αιώνα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ιερά των Ελλήνων, ερείπια του οποίου σώζονται μέχρι σήμερα.
Ο Αρχαιολογικός Χώρος
Σύμφωνα με το μύθο ο Οφέλτης, γιος του βασιλιά Λυκούργου και της Ευριδίκης, τοποθετήθηκε από την τροφό του Υψιπύλη σε ένα λίκνο από άγριο σέλινο. Εκεί το βρέφος βρήκε το θάνατο από δάγκωμα φιδιού, όταν οι «Επτά επί Θήβας» περνούσαν από τη Νεμέα πηγαίνοντας στη Βοιωτία.
Οι Επτά στρατηγοί συντετριμμένοι από το θάνατο του μικρού Οφέλτη και προκειμένου να εξευμενίσουν τους θεούς θέσπισαν τα Νέμεα, αγώνες προς τιμή του νεκρού.
Τα Νέμεα
Τα Νέμεα ξεκίνησαν να τελούνται το 573 π.Χ. και διεξάγονταν κάθε δύο χρόνια, τη δεύτερη πανσέληνο μετά το θερινό ηλιοστάσιο. Η διάρκειά τους εικάζεται ότι ήταν πέντε ημέρες και θεωρούνταν από τους σπουδαιότερους αγώνες στην Ελλάδα μαζί με τους αγώνες της Ολυμπίας, των Δελφών και της Ισθμίας. Πολλές από τις ωδές του ποιητή Πίνδαρου είναι αφιερωμένες στους νικητές των Νέμεων.
Η πένθιμη άποψη των αγώνων εκφραζόταν κατά τους ιστορικούς χρόνους με το στεφάνι της νίκης από άγριο σέλινο, τα μαύρα ενδύματα που φορούσαν οι κριτές και το άλσος από κυπαρίσσια που περιέβαλε το ναό του Δία. Ο ναός που χρονολογείται τον 4ο π.Χ. αιώνα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ιερά των Ελλήνων, ερείπια του οποίου σώζονται μέχρι σήμερα.
Ο Αρχαιολογικός Χώρος
Ο αρχαιολογικός χώρος βρίσκεται σε ειδυλλιακή τοποθεσία και αναμφίβολα τα σημαντικότερα αξιοθέατα είναι ο ναός του Δία και το Στάδιο.
Το ιερό του Δία, το πιο σημαντικό οικοδόμημα του αρχαιολογικού χώρου, χρονολογείται στο 330 π.Χ. αλλά έχει χτιστεί πάνω σε προγενέστερο, αρχαϊκό ιερό του 6ου αιώνα. Ο ναός συνδυάζει τους τρεις ρυθμούς της αρχαιότητας, δωρικό, ιωνικό και κορινθιακό, οι οποίοι συμβόλιζαν αντίστοιχα τη δύναμη, τη σοφία και το κάλλος.
Στο βωμό του ναού οι αθλητές και οι ιερείς προσέφεραν θυσίες στον Νέμειο Δία, κατά την έναρξη των αγώνων και πριν την είσοδό τους στο στάδιο. Γύρω από το ναό βρίσκεται ο ιερός περίβολος με τα κυπαρίσσια. Τα νέα κυπαρίσσια φυτεύθηκαν εκεί όπου βρέθηκαν οι λάκκοι από τις ρίζες των παλαιών.
Νότια του ναού συναντάμε τα ερείπια εννέα ιερών οίκων, που ήταν λέσχες συνάντησης και συνεστίασης πολιτών από διάφορες ελληνικές πόλεις, οι οποίοι έρχονταν να τιμήσουν τον θεό. Εδώ βρέθηκαν επίσης τα ερείπια ενός μικρού κοινού εστιατορίου και ενός εργαστηρίου χαλκοπλαστικής. Πίσω από τους ιερούς οίκους βρίσκονται τα θεμέλια ενός μεγάλου ξενώνα αλλά και εγκαταστάσεις λουτρών που πραγματικά εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη.
Σε απόσταση 400 μ. από το ναό, βρίσκεται ακόμα το στάδιο που φιλοξενούσε τα Νέμεα κατά τον 5ο π.Χ. αιώνα αλλά και κατά την περίοδο 340-270 π.Χ., αφού στις ενδιάμεσες περιόδους η διοργάνωση είχε μεταφερθεί στο Άργος. Από το στάδιο, χωρητικότητας περίπου 40.000 θεατών, σώζονται σήμερα η αρένα, κάποιοι κίονες από τα αποδυτήρια και η στοά από την οποία περνούσαν οι αθλητές για να εισέλθουν στο γήπεδο. Στις πέτρες της εισόδου υπάρχουν ακόμα χαραγμένα τα ονόματα πολλών Ολυμπιονικών.
Ο αρχαιολογικός χώρος της Νεμέας, ένα άριστα οργανωμένο αρχαιολογικό πάρκο με σημαντικά ευρήματα, υποδέχεται σήμερα περήφανα τους λάτρεις του αρχαίου πολιτισμού.
Το Στάδιο
Το στάδιο της Νεμέας, χωρητικότητας περίπου 40.000 θεατών, κατασκευάστηκε στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ και βρίσκεται ΝΑ του ναού του Διός.
Ο στίβος του, συνολικού μήκους 178 μ., πλαισιωνόταν από λίθινο αγωγό με λίθινες λεκάνες κατά διαστήματα, για τη συγκέντρωση πόσιμου νερού. Στη νότια πλευρά του υπάρχει η λίθινη αφετηρία. Οι αθλητές και οι κριτές, αφού προετοιμάζονταν σε ένα απλό ορθογώνιο κτίσμα (Αποδυτήριο) με εσωτερική κιονοστοιχία στα δυτικά, εισέρχονταν στο Στάδιο από θολωτή στοά. Οι θεατές κάθονταν σε πρόχειρα βαθμιδωτά επίπεδα, λαξευμένα στο μαλακό πέτρωμα, ενώ λίθινα καθίσματα βρίσκονται σε δύο ή τρεις σειρές μεταξύ αφετηρίας και στοάς.
Εδώ γίνονταν κάθε δύο χρόνια οι πανελλήνιοι αγώνες προς τιμήν του Οφέλτη. Τα πρώτα Νέμεα γιορτάστηκαν το 573 π.Χ. και τα αγωνίσματα που διεξάγονταν ήταν το κλασικό πένταθλο δηλαδή δρόμος, πάλη, ακοντισμός, δισκοβολία, άλμα εις μήκος, πυγμαχία και παγκράτιον. Το 271 π.Χ., οι αγώνες μεταφέρθηκαν στο Άργος, παρόλο που ο Άρατος ο Σικυώνιος το 235 π.Χ. επιχείρησε την επιστροφή των αγώνων στη Νεμέα. Μετά από ένα διάστημα, κατά το οποίο γίνονταν εναλλάξ στη Νεμέα και στο Άργος, οι αγώνες σύντομα μεταφέρθηκαν οριστικά στο Άργος.
Το Στάδιο ανεσκάφη κατά τα έτη 1974-81 από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών (Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας) υπό τη διεύθυνση του καθηγητή St. Miller.
Στις αρχές του καλοκαίριου του 1974, οπότε και ξεκίνησαν οι προσπάθειες ανεύρεσης του Σταδίου, ο καθηγητής μαζί με ομάδα φοιτητών και κονδύλια από τις Η.Π.Α. προχώρησαν σε διάνοιξη πηγαδιών σε μια περιοχή όπου η μορφολογία του εδάφους έμοιαζε να ακολουθεί το σχήμα σταδίου. Παρόλες τις άκαρπες προσπάθειες κατα την διάρκεια του καλοκαιριού, στις 13 Ιουλίου του 1974, τελευταία μέρα των ανασκαφών, βρέθηκε λίθινο κομμάτι που υποδήλωνε την ύπαρξη του Σταδίου στο συγκεκριμένο σημείο, προς μεγάλο ενθουσιασμό της ομάδας ανασκαφών.
Σήμερα έχει γίνει μερική αναστήλωση της Θόλου της στοάς του Σταδίου, από τις αρχαιότερες καμάρες της Μεσογείου, ενώ οι τοίχοι της φέρουν επιγραφές χαραγμένες από αρχαίους αθλητές την ώρα που περίμεναν να αγωνιστούν.
Την 1η Ιουνίου του 1996 στο Στάδιο της Νεμέας αναβίωσαν οι αθλητικοί αγώνες προς τιμήν του Νέμειου Δία. Θεωρείται παγκόσμια αθλητική γιορτή που επιχειρεί να αποκαταστήσει αυθεντικά τη σύνδεση του σήμερα με το αρχαίο ελληνικό αθλητικό ιδεώδες.
Με πολλή σεμνότητα, 500 «αθλητές», από 29 διαφορετικές χώρες, ηλικίας 12-88 ετών, φόρεσαν στο αρχαίο αποδυτήριο την αρχαία χλαμύδα και έτρεξαν γυμνόποδες κατά μήκος του αρχαίου σταδίου, κάτω από το βλέμμα 6.000 θεατών.
Το Μουσείο
Με την έναρξη των εργασιών του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια διαπιστώθηκε ότι ήταν απαραίτητο ένα μουσείο για να στεγαστούν, να μελετηθούν, να συντηρηθούν και να εκτεθούν τα ευρήματα. Το μουσείο εγκαινιάστηκε το 1983 ύστερα από δωρεά του τέως Προέδρου Αμερικανικής Τραπέζης Rudolph A. Peterson, ενώ το παράδειγμά του ακολούθησαν εκατοντάδες ιδιώτες δωρητές, που κατέστησαν δυνατές της ανασκαφές από το 1973 έως το 2004.
Στις εξαιρετικά περιποιημένες και άρτιες εγκαταστάσεις του αναδεικνύονται με μοναδικό τρόπο τα ευρήματα της περιοχής ενώ πλούσιο εποπτικό και εκπαιδευτικό υλικό όπως μακέτες, έντυπα, επιγραφές με πληροφορίες, πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό κ.ά. είναι στη διάθεση του επισκέπτη.
Εδώ μπορεί κανείς να δει τμήματα των κτισμάτων, μαρμάρινες στήλες, αντικείμενα όπως νομίσματα, αγγεία ή κεραμικά καθώς και τα περίφημα κοσμήματα των μυκηναϊκών τάφων της Αηδόνας που έκαναν μακρύ ταξίδι μέχρι να ξαναφθάσουν στον τόπο τους από τη Νέα Υόρκη, όπου και εντοπίσθηκαν όταν εκτέθηκαν σε δημοπρασία.
Το μικρό αυτό αλλά πολύ αντιπροσωπευτικό μουσείο της Νεμέας, αξίζει κανείς να το επισκεφθεί για να εκτιμήσει άλλη μια φορά το μεγαλείο και τα επιτεύγματα των Ελλήνων προγόνων μας.
Στις συλλογές περιλαμβάνονται:
3· Συλλογή απόψεων της Νεμέας από περιηγητές - επισκέπτες του 18ου και 20ού αιώνα.
3· Συλλογή νομισμάτων αρχαίων επισκεπτών της Νεμέας.
3· Συλλογή αντικειμένων σχετικά με αθλητικές δραστηριότητες της Νεμέας.
3· Προϊστορικά ευρήματα (κεραμικά, εργαλεία, όπλα κ.τ.λ.) από προϊστορικές θέσεις στην περιοχή Νεμέας.
3· Συλλογή αγγείων και κοσμημάτων από το μυκηναϊκό νεκροταφείο στα Αηδόνια και από τον οικισμό στην Αγία Ειρήνη.
3· Συλλογή αρχιτεκτονικών μελών μνημείων αρχαιολογικού χώρου και άλλων θέσεων.
3· Συλλογή Επιγραφών (Νεμέας, Φλιούντος).
Ο Ναός του Διός
Χαρακτηριστική είναι η παρατήρηση του Παυσανία όταν το 2ο μ.Χ. αιώνα επισκέπτεται την ερειπωμένη και μελαγχολική περιοχή της Νεμέας: «αξίζει να δει κανείς το ναό του Νέμειου Διός, ακόμα κι αν έχει καταρρεύσει η οροφή και λείπει το λατρευτικό άγαλμα». (Παυσανίας, 2ος μ.Χ. αιώνας)
Περίπου το 330 π.Χ., στην πόλη της Αρχαίας Νεμέας εκεί όπου, στους μυθολογικούς καιρούς, ο ημίθεος Ηρακλής πραγματοποίησε τον πρώτο από τους άθλους του, σκοτώνοντας τον περίφημο λέοντα και, στους ιστορικούς χρόνους, διοργανώνονταν οι φημισμένοι Νέμεοι Αγώνες, κτίσθηκε ο Ναός του Νέμειου Διός.
Ο Ναός αυτός, αποτελούσε χαρακτηριστικό δείγμα μνημείου του τέλους της κλασικής και της αρχής της ελληνιστικής περιόδου, συνδυάζοντας τρεις αρχιτεκτονικούς ρυθμούς (κυρίως δωρικό με στοιχεία ιωνικού και κορινθιακού). Μοναδικό χαρακτηριστικό του οικοδομήματος είναι η υπόγεια κρύπτη στο πίσω μέρος του σηκού, η χρήση της οποίας ακόμα αμφισβητείται. Η πιο πιθανή ερμηνεία είναι ότι χρησίμευε ως χώρος τοπικού μαντείου.
Κάτω από το ναό του Διός υπήρχε ένας πρωιμότερος ναός, που οικοδομήθηκε το πρώτο τέταρτο του 6ου αιώνα π.Χ. και καταστράφηκε βίαια πριν από το τέλος του 5ου π.Χ. αιώνα. Από τον πρώιμο ναό σώζονται στη θέση τους ελάχιστα ερείπια, μολονότι στις ανασκαφές έχουν βρεθεί αρκετοί λίθοι και κέραμοι που προέρχονται από αυτόν.
Κατά την παλαιοχριστιανική εποχή αποσυναρμολογήθηκαν οι περισσότεροι από τους τριάντα-έξι δωρικούς κίονες, το υλικό των οποίων χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή χριστιανικής εκκλησίας βασιλικού ρυθμού, σε μικρή απόσταση από τα ερείπια του ναού. Το γεγονός ότι οι κίονες βρέθηκαν πεσμένοι ακτινικά, δείχνει ότι η καταστροφή δεν προήλθε από τα φυσικά αίτια ενός σεισμού, όπου οι σπόνδυλοι των κιόνων θα έπεφταν δεξιά - αριστερά του κατακόρυφου άξονα του κάθε κίονα, αλλά από ανθρώπινη παρέμβαση. Οι κίονες "σπρώχθηκαν", προκειμένου να χρησιμοποιηθεί τόσο το συνδετικό υλικό όσο και οι ίδιοι οι σπόνδυλοι οι οποίοι έπεσαν προς την συγκεκριμένη κατεύθυση.
Από τους κίονες του περιστυλίου παρέμεινε όρθιος μόνο ένας ενώ οι άλλοι δύο που διασώθηκαν στην αρχική τους θέση είναι αυτοί που ορίζουν την είσοδο στον πρόναο.
Ιστορία
Το ιερό του Διός στην Νεμέα χρονολογείται στις αρχές του 6ου π.Χ. αιώνα, σε μία περιοχή όπου μαρτυρείται ανθρώπινη δραστηριότητα από τα προϊστορικά χρόνια.
Ο πρώτος ναός του Διός και οι δύο πρώτες φάσεις του Ηρώου χρονολογούνται στα αρχαϊκά χρόνια, ενώ τον 5ο π.Χ. αιώνα κατασκευάζονται οι εννέα οίκοι. Πρόκειται κατά κάποιο τρόπο για ιδιωτικές λέσχες ή περίπτερα, κατασκευασμένα από διάφορες πόλεις-κράτη, με σκοπό να προσφέρουν στέγη και τροφή στους πολίτες τους που κατέφθαναν για την τέλεση των Νέμεων αγώνων.
Στα τέλη του 4ου π.Χ. αιώνα, στο πλαίσιο ενός μεγάλου οικοδομικού προγράμματος κτίζονται ο νεώτερος ναός του Διός, το λουτρό, ο ξενώνας, το Στάδιο, ενώ ολοκληρώνεται η τρίτη φάση του Ηρώου.
Μετά την μεταφορά των αγώνων το 271 π.Χ. στο Άργος, το ιερό παρακμάζει. Τον 5ο και 6ο μ.Χ. αιώνα αναπτύσσεται στην περιοχή μια μικρή κοινότητα και κτίζεται στα ερείπια του ξενώνα, σε μικρή απόσταση από το ναό του Διός, μία χριστιανική βασιλική εκκλησία. Η κοινότητα αυτή διαλύθηκε μετά από επιδρομή των Σλάβων το 580-590 μ.Χ.
Από τους τριάντα-έξι δωρικούς κίονες του ναού του Νέμειου Διός, μόνο τρεις κατάφεραν να μείνουν όρθιοι στο πέρασμα του χρόνου.
Το ιερό του Δία, το πιο σημαντικό οικοδόμημα του αρχαιολογικού χώρου, χρονολογείται στο 330 π.Χ. αλλά έχει χτιστεί πάνω σε προγενέστερο, αρχαϊκό ιερό του 6ου αιώνα. Ο ναός συνδυάζει τους τρεις ρυθμούς της αρχαιότητας, δωρικό, ιωνικό και κορινθιακό, οι οποίοι συμβόλιζαν αντίστοιχα τη δύναμη, τη σοφία και το κάλλος.
Στο βωμό του ναού οι αθλητές και οι ιερείς προσέφεραν θυσίες στον Νέμειο Δία, κατά την έναρξη των αγώνων και πριν την είσοδό τους στο στάδιο. Γύρω από το ναό βρίσκεται ο ιερός περίβολος με τα κυπαρίσσια. Τα νέα κυπαρίσσια φυτεύθηκαν εκεί όπου βρέθηκαν οι λάκκοι από τις ρίζες των παλαιών.
Νότια του ναού συναντάμε τα ερείπια εννέα ιερών οίκων, που ήταν λέσχες συνάντησης και συνεστίασης πολιτών από διάφορες ελληνικές πόλεις, οι οποίοι έρχονταν να τιμήσουν τον θεό. Εδώ βρέθηκαν επίσης τα ερείπια ενός μικρού κοινού εστιατορίου και ενός εργαστηρίου χαλκοπλαστικής. Πίσω από τους ιερούς οίκους βρίσκονται τα θεμέλια ενός μεγάλου ξενώνα αλλά και εγκαταστάσεις λουτρών που πραγματικά εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη.
Σε απόσταση 400 μ. από το ναό, βρίσκεται ακόμα το στάδιο που φιλοξενούσε τα Νέμεα κατά τον 5ο π.Χ. αιώνα αλλά και κατά την περίοδο 340-270 π.Χ., αφού στις ενδιάμεσες περιόδους η διοργάνωση είχε μεταφερθεί στο Άργος. Από το στάδιο, χωρητικότητας περίπου 40.000 θεατών, σώζονται σήμερα η αρένα, κάποιοι κίονες από τα αποδυτήρια και η στοά από την οποία περνούσαν οι αθλητές για να εισέλθουν στο γήπεδο. Στις πέτρες της εισόδου υπάρχουν ακόμα χαραγμένα τα ονόματα πολλών Ολυμπιονικών.
Ο αρχαιολογικός χώρος της Νεμέας, ένα άριστα οργανωμένο αρχαιολογικό πάρκο με σημαντικά ευρήματα, υποδέχεται σήμερα περήφανα τους λάτρεις του αρχαίου πολιτισμού.
Το Στάδιο
Το στάδιο της Νεμέας, χωρητικότητας περίπου 40.000 θεατών, κατασκευάστηκε στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ και βρίσκεται ΝΑ του ναού του Διός.
Ο στίβος του, συνολικού μήκους 178 μ., πλαισιωνόταν από λίθινο αγωγό με λίθινες λεκάνες κατά διαστήματα, για τη συγκέντρωση πόσιμου νερού. Στη νότια πλευρά του υπάρχει η λίθινη αφετηρία. Οι αθλητές και οι κριτές, αφού προετοιμάζονταν σε ένα απλό ορθογώνιο κτίσμα (Αποδυτήριο) με εσωτερική κιονοστοιχία στα δυτικά, εισέρχονταν στο Στάδιο από θολωτή στοά. Οι θεατές κάθονταν σε πρόχειρα βαθμιδωτά επίπεδα, λαξευμένα στο μαλακό πέτρωμα, ενώ λίθινα καθίσματα βρίσκονται σε δύο ή τρεις σειρές μεταξύ αφετηρίας και στοάς.
Εδώ γίνονταν κάθε δύο χρόνια οι πανελλήνιοι αγώνες προς τιμήν του Οφέλτη. Τα πρώτα Νέμεα γιορτάστηκαν το 573 π.Χ. και τα αγωνίσματα που διεξάγονταν ήταν το κλασικό πένταθλο δηλαδή δρόμος, πάλη, ακοντισμός, δισκοβολία, άλμα εις μήκος, πυγμαχία και παγκράτιον. Το 271 π.Χ., οι αγώνες μεταφέρθηκαν στο Άργος, παρόλο που ο Άρατος ο Σικυώνιος το 235 π.Χ. επιχείρησε την επιστροφή των αγώνων στη Νεμέα. Μετά από ένα διάστημα, κατά το οποίο γίνονταν εναλλάξ στη Νεμέα και στο Άργος, οι αγώνες σύντομα μεταφέρθηκαν οριστικά στο Άργος.
Το Στάδιο ανεσκάφη κατά τα έτη 1974-81 από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών (Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας) υπό τη διεύθυνση του καθηγητή St. Miller.
Στις αρχές του καλοκαίριου του 1974, οπότε και ξεκίνησαν οι προσπάθειες ανεύρεσης του Σταδίου, ο καθηγητής μαζί με ομάδα φοιτητών και κονδύλια από τις Η.Π.Α. προχώρησαν σε διάνοιξη πηγαδιών σε μια περιοχή όπου η μορφολογία του εδάφους έμοιαζε να ακολουθεί το σχήμα σταδίου. Παρόλες τις άκαρπες προσπάθειες κατα την διάρκεια του καλοκαιριού, στις 13 Ιουλίου του 1974, τελευταία μέρα των ανασκαφών, βρέθηκε λίθινο κομμάτι που υποδήλωνε την ύπαρξη του Σταδίου στο συγκεκριμένο σημείο, προς μεγάλο ενθουσιασμό της ομάδας ανασκαφών.
Σήμερα έχει γίνει μερική αναστήλωση της Θόλου της στοάς του Σταδίου, από τις αρχαιότερες καμάρες της Μεσογείου, ενώ οι τοίχοι της φέρουν επιγραφές χαραγμένες από αρχαίους αθλητές την ώρα που περίμεναν να αγωνιστούν.
Την 1η Ιουνίου του 1996 στο Στάδιο της Νεμέας αναβίωσαν οι αθλητικοί αγώνες προς τιμήν του Νέμειου Δία. Θεωρείται παγκόσμια αθλητική γιορτή που επιχειρεί να αποκαταστήσει αυθεντικά τη σύνδεση του σήμερα με το αρχαίο ελληνικό αθλητικό ιδεώδες.
Με πολλή σεμνότητα, 500 «αθλητές», από 29 διαφορετικές χώρες, ηλικίας 12-88 ετών, φόρεσαν στο αρχαίο αποδυτήριο την αρχαία χλαμύδα και έτρεξαν γυμνόποδες κατά μήκος του αρχαίου σταδίου, κάτω από το βλέμμα 6.000 θεατών.
Το Μουσείο
Με την έναρξη των εργασιών του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια διαπιστώθηκε ότι ήταν απαραίτητο ένα μουσείο για να στεγαστούν, να μελετηθούν, να συντηρηθούν και να εκτεθούν τα ευρήματα. Το μουσείο εγκαινιάστηκε το 1983 ύστερα από δωρεά του τέως Προέδρου Αμερικανικής Τραπέζης Rudolph A. Peterson, ενώ το παράδειγμά του ακολούθησαν εκατοντάδες ιδιώτες δωρητές, που κατέστησαν δυνατές της ανασκαφές από το 1973 έως το 2004.
Στις εξαιρετικά περιποιημένες και άρτιες εγκαταστάσεις του αναδεικνύονται με μοναδικό τρόπο τα ευρήματα της περιοχής ενώ πλούσιο εποπτικό και εκπαιδευτικό υλικό όπως μακέτες, έντυπα, επιγραφές με πληροφορίες, πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό κ.ά. είναι στη διάθεση του επισκέπτη.
Εδώ μπορεί κανείς να δει τμήματα των κτισμάτων, μαρμάρινες στήλες, αντικείμενα όπως νομίσματα, αγγεία ή κεραμικά καθώς και τα περίφημα κοσμήματα των μυκηναϊκών τάφων της Αηδόνας που έκαναν μακρύ ταξίδι μέχρι να ξαναφθάσουν στον τόπο τους από τη Νέα Υόρκη, όπου και εντοπίσθηκαν όταν εκτέθηκαν σε δημοπρασία.
Το μικρό αυτό αλλά πολύ αντιπροσωπευτικό μουσείο της Νεμέας, αξίζει κανείς να το επισκεφθεί για να εκτιμήσει άλλη μια φορά το μεγαλείο και τα επιτεύγματα των Ελλήνων προγόνων μας.
Στις συλλογές περιλαμβάνονται:
3· Συλλογή απόψεων της Νεμέας από περιηγητές - επισκέπτες του 18ου και 20ού αιώνα.
3· Συλλογή νομισμάτων αρχαίων επισκεπτών της Νεμέας.
3· Συλλογή αντικειμένων σχετικά με αθλητικές δραστηριότητες της Νεμέας.
3· Προϊστορικά ευρήματα (κεραμικά, εργαλεία, όπλα κ.τ.λ.) από προϊστορικές θέσεις στην περιοχή Νεμέας.
3· Συλλογή αγγείων και κοσμημάτων από το μυκηναϊκό νεκροταφείο στα Αηδόνια και από τον οικισμό στην Αγία Ειρήνη.
3· Συλλογή αρχιτεκτονικών μελών μνημείων αρχαιολογικού χώρου και άλλων θέσεων.
3· Συλλογή Επιγραφών (Νεμέας, Φλιούντος).
Ο Ναός του Διός
Χαρακτηριστική είναι η παρατήρηση του Παυσανία όταν το 2ο μ.Χ. αιώνα επισκέπτεται την ερειπωμένη και μελαγχολική περιοχή της Νεμέας: «αξίζει να δει κανείς το ναό του Νέμειου Διός, ακόμα κι αν έχει καταρρεύσει η οροφή και λείπει το λατρευτικό άγαλμα». (Παυσανίας, 2ος μ.Χ. αιώνας)
Περίπου το 330 π.Χ., στην πόλη της Αρχαίας Νεμέας εκεί όπου, στους μυθολογικούς καιρούς, ο ημίθεος Ηρακλής πραγματοποίησε τον πρώτο από τους άθλους του, σκοτώνοντας τον περίφημο λέοντα και, στους ιστορικούς χρόνους, διοργανώνονταν οι φημισμένοι Νέμεοι Αγώνες, κτίσθηκε ο Ναός του Νέμειου Διός.
Ο Ναός αυτός, αποτελούσε χαρακτηριστικό δείγμα μνημείου του τέλους της κλασικής και της αρχής της ελληνιστικής περιόδου, συνδυάζοντας τρεις αρχιτεκτονικούς ρυθμούς (κυρίως δωρικό με στοιχεία ιωνικού και κορινθιακού). Μοναδικό χαρακτηριστικό του οικοδομήματος είναι η υπόγεια κρύπτη στο πίσω μέρος του σηκού, η χρήση της οποίας ακόμα αμφισβητείται. Η πιο πιθανή ερμηνεία είναι ότι χρησίμευε ως χώρος τοπικού μαντείου.
Κάτω από το ναό του Διός υπήρχε ένας πρωιμότερος ναός, που οικοδομήθηκε το πρώτο τέταρτο του 6ου αιώνα π.Χ. και καταστράφηκε βίαια πριν από το τέλος του 5ου π.Χ. αιώνα. Από τον πρώιμο ναό σώζονται στη θέση τους ελάχιστα ερείπια, μολονότι στις ανασκαφές έχουν βρεθεί αρκετοί λίθοι και κέραμοι που προέρχονται από αυτόν.
Κατά την παλαιοχριστιανική εποχή αποσυναρμολογήθηκαν οι περισσότεροι από τους τριάντα-έξι δωρικούς κίονες, το υλικό των οποίων χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή χριστιανικής εκκλησίας βασιλικού ρυθμού, σε μικρή απόσταση από τα ερείπια του ναού. Το γεγονός ότι οι κίονες βρέθηκαν πεσμένοι ακτινικά, δείχνει ότι η καταστροφή δεν προήλθε από τα φυσικά αίτια ενός σεισμού, όπου οι σπόνδυλοι των κιόνων θα έπεφταν δεξιά - αριστερά του κατακόρυφου άξονα του κάθε κίονα, αλλά από ανθρώπινη παρέμβαση. Οι κίονες "σπρώχθηκαν", προκειμένου να χρησιμοποιηθεί τόσο το συνδετικό υλικό όσο και οι ίδιοι οι σπόνδυλοι οι οποίοι έπεσαν προς την συγκεκριμένη κατεύθυση.
Από τους κίονες του περιστυλίου παρέμεινε όρθιος μόνο ένας ενώ οι άλλοι δύο που διασώθηκαν στην αρχική τους θέση είναι αυτοί που ορίζουν την είσοδο στον πρόναο.
Ιστορία
Το ιερό του Διός στην Νεμέα χρονολογείται στις αρχές του 6ου π.Χ. αιώνα, σε μία περιοχή όπου μαρτυρείται ανθρώπινη δραστηριότητα από τα προϊστορικά χρόνια.
Ο πρώτος ναός του Διός και οι δύο πρώτες φάσεις του Ηρώου χρονολογούνται στα αρχαϊκά χρόνια, ενώ τον 5ο π.Χ. αιώνα κατασκευάζονται οι εννέα οίκοι. Πρόκειται κατά κάποιο τρόπο για ιδιωτικές λέσχες ή περίπτερα, κατασκευασμένα από διάφορες πόλεις-κράτη, με σκοπό να προσφέρουν στέγη και τροφή στους πολίτες τους που κατέφθαναν για την τέλεση των Νέμεων αγώνων.
Στα τέλη του 4ου π.Χ. αιώνα, στο πλαίσιο ενός μεγάλου οικοδομικού προγράμματος κτίζονται ο νεώτερος ναός του Διός, το λουτρό, ο ξενώνας, το Στάδιο, ενώ ολοκληρώνεται η τρίτη φάση του Ηρώου.
Μετά την μεταφορά των αγώνων το 271 π.Χ. στο Άργος, το ιερό παρακμάζει. Τον 5ο και 6ο μ.Χ. αιώνα αναπτύσσεται στην περιοχή μια μικρή κοινότητα και κτίζεται στα ερείπια του ξενώνα, σε μικρή απόσταση από το ναό του Διός, μία χριστιανική βασιλική εκκλησία. Η κοινότητα αυτή διαλύθηκε μετά από επιδρομή των Σλάβων το 580-590 μ.Χ.
Από τους τριάντα-έξι δωρικούς κίονες του ναού του Νέμειου Διός, μόνο τρεις κατάφεραν να μείνουν όρθιοι στο πέρασμα του χρόνου.
